Οι γονείς ατόμων με αναπηρία συνήθως έρχονται αντιμέτωποι με μια διάγνωση και πρέπει να πάρουν αποφάσεις για το μέλλον του παιδιού τους σε ιατρικό, εκπαιδευτικό και κοινωνικό επίπεδο.
Μπορεί μέχρι τότε να μην έχουν καμία επαφή με αυτά τα θέματα ή ακόμα και να έχουν τα παρακλάδια των θεμάτων που έχουν να αντιμετωπίσουν είναι πολλά και πρακτικά είναι αδύνατον να τα γνωρίζουν όλα.
Σε αυτό το άρθρο θα αναφερθώ στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση. Θα αναλύσω τον δαιδαλώδη αυτό δρόμο και θα δώσω κάποιες βασικές πληροφορίες.
Όταν η φοίτηση των μαθητών με αναπηρία και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες καθίσταται ιδιαίτερα δύσκολη στα σχολεία του κοινού εκπαιδευτικού προγράμματος λόγω των ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών τους, η εκπαίδευση των μαθητών αυτών παρέχεται με διάφορους τρόπους:
1) Ας αναλύσουμε αρχικά τις δομές Σ.Μ.Ε.Α.Ε.
Πρόκειται για τα ειδικά σχολεία που υπάρχουν σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης. Είναι αντίστοιχα της γενικής εκπαίδευσης και τα απολυτήρια τους είναι ισότιμα προς τα αντίστοιχα σχολεία Γενικής Παιδείας.
Από αυτό απορρέει ότι αρχικά συναντάμε τα ειδικά Νηπιαγωγεία και τα τμήματα πρώιμης παρέμβασης εντός Νηπιαγωγείων.
Τα Νηπιαγωγεία Ε.Α.Ε. βέβαια δεν είναι πολλά σε αριθμό καθώς πολλές διαγνώσεις δεν έχουν γίνει ακόμη σε αυτές τις ηλικίες. Στον μικρό αριθμό Νηπιαγωγείων Ε.Α.Ε. συμβάλλει ότι τα παιδιά υποχρεωτικά πάνε σχολείο στην ηλικία των τεσσάρων οπότε αρκετές φορές οι γονείς δεν γνωρίζουν τη διαφορετικότητα των παιδιών τους. Στο Νηπιαγωγείο λοιπόν οι εκπαιδευτικοί παρατηρούν την απόκλιση των παιδιών από τα φυσιολογικά όρια και στη συνέχεια παραπέμπουν τους γονείς σε αναπτυξιολόγους και στα Κ.Ε.Δ.Α.Σ.Υ.
Σε αυτό το σημείο να τονίσω ότι στα Κ.Ε.Δ.Α.Σ.Υ. μπορεί να απευθυνθεί ο γονέας χωρίς απαραίτητα την παρότρυνση από τον εκπαιδευτικό.
Όποια και αν είναι η γνωμάτευση ως προς σε ποια δομή (ειδική/ γενική) θα κάνει εγγραφή ο μαθητής, ο γονέας έχει το δικαίωμα να την αγνοήσει και να το γράψει στη δομή που θεωρεί καταλληλότερη για το παιδί του.
Η τελευταία ηλικία αποφοίτησης των μαθητών που ανήκουν στα Νηπιαγωγεία Ε.Α.Ε. είναι τα εφτά (7) έτη.
Στη συνέχεια βλέπουμε τα ειδικά Δημοτικά. Πολλά περισσότερα σε αριθμό και με περισσότερο αριθμό μαθητών. Το όριο αποφοίτησης είναι το δέκατο τέταρτο έτος της ηλικίας τους. Υπάρχει δυνατότητα παράτασης φοίτησης με προϋποθέσεις.
Οι απόφοιτοι Δημοτικών Ε.Α.Ε. έχουν τρεις δρόμους που μπορούν να ακολουθήσουν στην Ειδική Εκπαίδευση. Μπορούν να φοιτήσουν σε Γυμνάσια Ε.Α.Ε., σε Επαγγελματικά Γυμνάσια Ειδικής Αγωγής (Ε.Ε.Γ.) και σε Εργαστήρια Ειδικής Επαγγελματικής ΕΚπαίδευσης (Ε.Ε.Ε.Κ.).Τα τελευταία είναι δομές που μαζί με τα μαθήματα παρέχουν επαγγελματική εξειδίκευση.
Με το πέρας του Γυμνασίου οι μαθητές ειδικής εκπαίδευσης μπορούν να συνεχίσουν σε Λύκεια Ε.Α.Ε., σε Επαγγελματικό Ειδικό Λύκειο (Ε.Ε.Λ.) και να συνεχίσουν στις τελευταίες χρονιές του Ε.Ε.Ε.ΕΚ.
Το όριο ηλικίας για τα Γυμνάσια Ε.Α.Ε. και τα Ε.Ε.Γ είναι το δέκατο όγδοο (18ο) έτος ηλικίας ενώ τα Λύκεια Ε.Α.Ε. τα Ε.Ε.Λ. και τα Ε.Ε.Ε.ΕΚ. είναι το εικοστό τρίτο (23ο) έτος ηλικίας. Τα όρια εγγραφής για τα Ε.Ε.Λ. ΚΑΙ Ε.Ε.Ε.ΕΚ. είναι το δέκατο όγδοο (18ο) έτος ηλικίας ενώ υπό προϋποθέσεις μπορεί να φτάσει και το εικοστό (20ο).
Οι μαθητές μπορούν να αλλάξουν δομές είτε από Γενική Αγωγή είτε από μια δομή ειδικής σε άλλη (υπό προϋποθέσεις).
Όπως προαναφέρθηκε τα Σ.Μ.Ε.Α.Ε. είναι ισότιμα προς τα αντίστοιχα σχολεία Γενικής Παιδείας και ακολουθούν το ίδιο σχολικό και διδακτικό έτος.
Παρουσιάζουν ωστόσο κάποιες διαφορές:
- Τα όρια ηλικίας, τα οποία είναι πιο ανεκτικά και προσαρμοσμένα στις ανάγκες των μαθητών.
- Τα τμήματα είναι ολιγομελή. Τμήμα δημιουργείται από τέσσερις μαθητές και φτάνει μέχρι τους οχτώ (υπό προϋποθέσεις μπορεί να αλλάξει ο αριθμός μαθητών ανά τμήμα).
- Τα μαθήματα μπορούν να ακολουθούν το αναλυτικό πρόγραμμα της Γενικής Παιδείας, μπορούν να ακολουθούν Πλαίσιο Αναλυτικού Προγράμματος Ειδικής Αγωγής ή να γίνεται συνδυασμός των δύο. Στη Σ.Μ.Ε.Α.Ε. Δευτεροβάθμιας θα πρέπει να διδάσκεται όλος ο αριθμός μαθημάτων του ωρολογίου προγράμματος αλλά οι τρόποι προσέγγισης της διδακτέας ύλης είναι ανάλογη των δυνατοτήτων των μαθητών.
- Τα τμήματα χωρίζονται σύμφωνα με τις ηλικίες αλλά μπορούν να χωριστούν και με μεικτά τμήματα τάξεων και βαθμίδων ανάλογα με τις δυνατότητες των μαθητών
Σε περίπτωση που οι μαθητές χρειάζονται καθημερινή ιατρική φροντίδα δομές Σ.Μ.Ε.Α.Ε. στεγάζονται σε νοσοκομεία, κέντρα αποκατάστασης και αλλού.
2) Άλλη δομή Ε.Α.Ε. μπορεί να θεωρηθεί και η διδασκαλία κατοίκων που προορίζεται για περιπτώσεις παιδιών που αδυνατούν να απομακρυνθούν από το σπίτι.
3) Μορφές ειδικής εκπαίδευσης υφίστανται και μέσα στις δομές Γενικής Παιδείας.
Αρχικά είναι τα τμήματα ένταξης σε κανονικό ή διευρυμένο ωράριο. Αυτά τα τμήματα λειτουργούν μέσα στα γενικά σχολεία και παράλληλα με τα τμήματα γενικής.
Επομένη και τελευταία μορφή της ειδικής αγωγής μέσα στη δομές Γενικής Παιδείας είναι ο θεσμός της παράλληλης στήριξης. Ο ειδικός παιδαγωγός (ή αν πρόκειται για παιδί με κινητική αναπηρία το ειδικό βοηθητικό προσωπικό) αναλαμβάνει έναν ή περισσότερους μαθητή/ές στο πλαίσιο του γενικούς σχολείου και εντός της αίθουσας. Είναι υπεύθυνος μόνο για αυτόν/ούς τον/ους μαθητή/ες εκπαιδευτικά ή μόνο κινητικά.
Εφόσον αναλύθηκαν οι δομές Ε.Α.Ε να επαναληφτεί/τονιστεί ότι υπεύθυνος για την επιλογή δομής που θα ακολουθήσει το παιδί του είναι ο κηδεμόνας. Σημαντικός παράγοντας σε αυτή την απόφαση είναι η ψυχολογία του μαθητή. Κεντρικός στόχος για όλους τους μαθητές είναι η ένταξη και όχι η απλή ενσωμάτωση, επομένως θα πρέπει να κρίνονται ανά περίπτωση οι καλύτερες σχολικές συνθήκες.
Ο σκοπός του άρθρου είναι μια γενική εικόνα απέναντι στις μορφές Ε.Α.Ε.
Για κάθε μορφή Ε.Α.Ε. υπάρχουν πολλές υποενότητες οι οποίες θα αναλυθούν εκτενέστερα σε άλλα άρθρα. Ελπίζω να είναι κατατοπιστικό για όποιον ενδιαφέρεται. Άλλωστε ο κύριος στόχος αυτών των άρθρων είναι να βοηθήσουν τους ανθρώπους που προσπαθούν να καταλάβουν και να γνωρίσουν την Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στις 27/9/2022 στο ηλεκτρονικό περιοδικό Πύλη Ψυχολογίας.
Επιμέλεια κειμένου: Ιωάννης Οικονόμου
Θεατρολόγος MA Ε.Κ.Π.Α. – Ειδική Παιδαγωγός MA U.E.L. – Βρεφοκόμος – Πιστοποιημένη εκπαιδεύτρια ενηλίκων
Θεατρολόγος MA Ε.Κ.Π.Α. – Ειδική Παιδαγωγός MA U.E.L. – Βρεφοκόμος – Πιστοποιημένη εκπαιδεύτρια ενηλίκων
