Το σοκαριστικό ατύχημα στα Τέμπη εγείρει ερωτηματικά για το πώς θα εξηγήσουμε ως γονείς και ως εκπαιδευτικοί την τραγωδία αυτή στα παιδιά.
Τις τελευταίες ημέρες τα μέσα μαζικής επικοινωνίας έχουν κατακλυστεί από ειδήσεις άσχημες και εικόνες φρικτές. Οι συζητήσεις με επίκεντρο το δυστύχημα των τρένων στα Τέμπη, αναφέρονται στη θλίψη για τα θύματα και τους συγγενείς τους αλλά και στην απόδοση ευθυνών.
Φυσικά δεν είναι η πρώτη φορά που το διαδίκτυο και η τηλεόραση γεμίζει με γεγονότα που δεν μπορούν να διαχειριστούν ούτε ενήλικες -μην ξεχνάμε ότι έχουν περάσει λίγες μόνο ημέρες από τον θανατηφόρο σεισμό της Τουρκίας.
Μέσα σε αυτές τις ημέρες, η έκθεση των παιδιών σε αυτήν την ιδιαίτερα φορτική κατάσταση είναι αναπόφευκτη, καθώς όσο και να προσπαθήσουμε, μοιραία κάποια στιγμή θα έρθουν σε επαφή με εικόνες ή συζητήσεις και οι σκέψεις, οι απορίες και τα συναισθήματα τους θα έχουν αντίκτυπο και στη σχολική αίθουσα.
Τόσο εμείς οι εκπαιδευτικοί όσο και οι γονείς, θα πρέπει να ενημερώσουμε τα παιδιά για τα άσχημα γεγονότα διότι εάν δεν λυθούν οι απορίες και δεν κατευναστούν οι φόβοι ενδεχομένως να δημιουργήσουν προβλήματα ακόμα και στην ενήλικη ζωή τους.
Σε αυτό το άρθρο θα προσπαθήσουμε να δώσουμε μερικές συμβουλές για τη διαχείριση τέτοιων καταστάσεων στους εκπαιδευτικούς. Οι παρακάτω προτάσεις έχουν μεν επίκεντρο τον εκπαιδευτικό μέσα στο σχολικό περιβάλλον, αλλά με τον ίδιο τρόπο μπορούν να εφαρμοστούν και από τους γονείς στο οικογενειακό πλαίσιο.
Άλλωστε κάθε παιδί θα φέρει στη σχολική αίθουσα ό,τι άκουσε την προηγούμενη ημέρα στο σπίτι. Τα δύο περιβάλλοντα συνδέονται και (πάντα θα) αποτελούν σταθερή συνέχεια για την ψυχοσύνθεση του παιδιού.
Αρχικά, σαν εκπαιδευτικοί θα πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι ώστε να αναλύσουμε και να ασχοληθούμε με την τραγωδία. Προκειμένου να είμαστε σίγουροι για τη διάθεσή τους να συζητήσουν όποια απορία ή άγχος σχετικά με το γεγονός, μπορούμε μέσα από διάφορα εκπαιδευτικά παιχνίδια έκφρασης των συναισθημάτων τους να εκμαιεύσουμε τί ακριβώς τα έχει απασχολήσει, χωρίς ωστόσο να προκαλέσουμε εμείς το θέμα της συζήτησης.
Αφού λοιπόν τα παιδιά θέσουν το θέμα στη διδακτική αίθουσα, τα αφήνουμε να εκφράσουν όσα τυχόν γνωρίζουν για την τραγωδία.
Στόχος του βήματος αυτού για τους εκπαιδευτικούς, είναι να καταλάβουμε ακριβώς τα στοιχεία που έχουν φτάσει στα αυτιά των παιδιών και να αναγνωρίσουμε τις ανάγκες της ομάδας. Ορμώμενοι λοιπόν από τις ανάγκες, τις απορίες, τους φόβους και την ηλικία των μαθητών μας αρχίζουμε να απαντάμε με ειλικρίνεια σε όλα τα ερωτήματα.
Σε καμία περίπτωση δεν ωραιοποιούμε την πραγματικότητα ή αποκρύπτουμε την αλήθεια αλλά πάντα με προσοχή στην ευαίσθητη ηλικία των παιδιών και με αποφυγή σκληρών εικόνων.
Επίσης δεν είναι λάθος αν σε μια ερώτηση των παιδιών απαντήσουμε πως δεν γνωρίζουμε την απάντηση. Σε αυτές τις συζητήσεις συνήθως αναβλύζουν οι φόβοι των μαθητών σχετικά με την ασφάλειά τους.
Μια θετική απόκριση θα ήταν να τονιστεί το γενικότερο ασφαλές περιβάλλον που έχουν, όπως οι γονείς, το σχολείο και ο κρατικός μηχανισμός.
Τα παιδιά δεν εξαιρούνται από μελλοντικούς κινδύνους ή δυστυχήματα, μπορούμε όμως να εστιάσουμε στη θετική πλευρά της ασφάλειας του παρόντος. Είναι σημαντικό να γνωρίζουν την αλήθεια αλλά ο τρόμος και ο πανικός δεν προσφέρουν κανένα όφελος.
Η απλή συζήτηση είναι μια καλή αρχή αλλά δεν αρκεί για να αντιμετωπίσουν οι μαθητές τραγικά γεγονότα της κοινωνίας. Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να προχωρήσουν σε βιωματικές δραστηριότητες όπως θεατρικό παιχνίδι, μουσική, εικαστικά και γενικότερα έκφραση και διαχείριση των συναισθημάτων μέσω αυτής. Τα παιδιά μπορούν με τη βιωματική διδασκαλία, όποια και αν είναι η μορφή της, να εκφράσουν φόβους να συνειδητοποιήσουν συναισθήματα και ίσως να αποδώσουν μία δική τους λύση στο γεγονός.
Εκτός από τις δραστηριότητες μέσα στην τάξη μπορούν να διοργανωθούν από το σχολείο συμμετοχές σε ενεργές δράσεις για βοήθεια και επαφή με τους πληγέντες ή δράσεις αντιμετώπισης κάποιου προβλήματος.
Η δουλειά του εκπαιδευτικού δεν τελειώνει εκεί. Συνεχίζει και παρατηρεί την πορεία των συναισθημάτων των μαθητών αλλά και την επίπτωση που έχει η τραγωδία στην ομάδα. Αφουγκράζεται δηλαδή τους μαθητές, οι οποίοι έχουν ανάγκη για περαιτέρω ενασχόληση με το συμβάν.
Τέλος, πολύ σημαντική είναι η συνεργασία με τους γονείς και η από κοινού ασχολία και παρουσίαση των άσχημων γεγονότων. Σε περίπτωση που κάποιος μαθητής μεμονωμένα ή ολόκληρη η ομάδα χρειάζεται ψυχολογική υποστήριξη θα πρέπει να απευθυνθούμε στον σχολικό ψυχολόγο (εάν υπάρχει), να οργανώσουμε στο σχολείο ημερίδα με επαγγελματίες ψυχολόγους ή να παροτρύνουμε τους γονείς να επισκεφθούν επαγγελματία υγείας.
Το πένθος, το άδικο και το ξαφνικό είναι έννοιες που ακόμα και ως ενήλικες δυσκολευόμαστε να διαχειριστούμε. Για τα παιδιά είναι ακόμα δυσκολότερες και για αυτό θα πρέπει όλοι να έχουμε στόχο να τα ενημερώσουμε, να τα ακούσουμε και να τους περάσουμε την αίσθηση της ασφάλειας μέσα στην αβεβαιότητα της καθημερινότητας.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στις 7/3/2023 στο ηλεκτρονικό περιοδικό in2life.
